سیستم های اطفاء حریق در اشکال مختلفی وجود دارند که هر کدام برای مقابله با نوع خاصی از آتش سوزی و محیط طراحی شده اند. درک انواع مختلف سیستمهای اطفاء حریق موجود برای انتخاب مناسب‌ترین راهکار جهت محافظت از جان و اموال در محیط‌های مختلف بسیار مهم است. در ادامه برخی از انواع رایج سیستم های اطفاء حریق و کاربردهای آن ها بررسی شده است.
سیستم های اطفاء حریق
۱. سیستمهای مبتنی بر آب
سیستم های اطفاء آب سیستم هایی هستند که از آب به عنوان عامل خاموش کننده استفاده می کنند. این سیستم‌ها معمولاً در محیط‌های تجاری و صنعتی مانند انبارها، تأسیسات تولیدی و دیگر ساختمان‌های بزرگ با مواد خطرناک یافت می‌شوند. برای آتش سوزی های کلاس A (شامل مواد قابل احتراق معمولی مانند چوب، کاغذ، پارچه یا پلاستیک) مناسب هستند.
اطفاء حریق مبتنی بر آب، گرما و اکسیژن موجود برای احتراق را کاهش می‌دهد و آن را خفه می‌کند. بنابراین آن ها به ویژه در برابر آتش سوزی های با گسترش سریع و با شدت بالا موثر هستند
. دو نوع سیستم اطفاء مبتنی بر آب عبارتند از:
- سیستم های اسپرینکلر: آبپاش ها یکی از پرکاربردترین سیستم های اطفاء حریق هستند. آن ها به صورت جداگانه در پاسخ به گرما فعال می شوند و آب را مستقیماً روی آتش یا منطقه اطراف آن می پاشند.
- سیستم های مه آب: این سیستم ها غبار ریز قطرات آب را تخلیه می کنند و از نازل های تخصصی برای ایجاد یک اثر خنک کننده و خاموش کردن آتش استفاده می کنند. سیستم های مه آب به ویژه در مناطق پرخطر که آسیب آب باید به حداقل برسد، موثر هستند.
۲. سیستم های اطفاء حریق مبتنی بر گاز
سیستم های مبتنی بر گاز (Clean Agent) برای آتش سوزی های کلاس B (شامل مایعات قابل اشتعال) و آتش سوزی های کلاس C (شامل گازهای قابل اشتعال) ایده آل هستند. سیستمهای عامل شیمیایی پاک معمولاً در مراکز داده، اتاق‌های سرور، اتاق های تجهیزات تلفن، محفظه های توربین، ماشین های CNC، موزه‌ها و سایر برنامه‌های کاربردی با الکترونیک حساس و محیط‌هایی که آسیب‌های ناشی از آب نگران‌کننده است، استفاده می‌شوند. انواع سیستم های اطفاء مبتنی بر گاز عبارتند از:
- سیستمهای عامل شیمیایی مصنوعی: سیستم های مبتنی بر گاز می توانند شامل عوامل گازی مصنوعی مانند FM-200 و Novec باشند. آن ها با قطع واکنش های شیمیایی احتراق کار می کنند.
- سیستمهای عامل گاز بی‌اثر: عوامل پاک مانند INERGEN، IG55 و ... بیشترین استفاده را از عوامل سرکوب‌کننده دارند. آن ها با کاهش غلظت اکسیژن در محیط آتش کار می کنند.
- سیستم های دی اکسید کربن (CO2): سیستم های CO2، دی اکسید کربن را در غلظت های بالا آزاد می کنند تا اکسیژن را جابجا کرده و آتش را خفه کند.
- سیستم های مبتنی بر فوم: این سیستم ها از فوم به عنوان عامل خاموش کننده استفاده می کنند و پوششی از فوم ایجاد می کنند که آتش را خفه و از احتراق مجدد جلوگیری می کند. فوم را می توان به اشکال مختلف مانند فوم با انبساط کم، انبساط زیاد یا هوای فشرده استفاده کرد. این سیستم برای آتش سوزی های کلاس A و B موثر است و معمولاً در مناطقی با مایعات قابل اشتعال مانند مخازن ذخیره سوخت، آشیانه های هواپیما و تأسیسات صنعتی استفاده می شود.
۳. سیستمهای مبتنی بر مواد شیمیایی
- سیستم های شیمیایی خشک: این سیستم ها از پودرهای شیمیایی خشک مانند مونوآمونیم فسفات (MAP)، بی کربنات سدیم (NaHCO3) یا بی کربنات پتاسیم (KHCO3) برای خاموش کردن آتش های کلاس A، B و C استفاده می کنند. سیستمهای مبتنی بر پودر در مناطق پرخطری که سرعت مهار آتش حیاتی است، مانند اتاق‌های ذخیره‌سازی مواد شیمیایی، محل‌های نگهداری مایعات قابل اشتعال، غرفه‌های اسپری رنگ یا تجهیزات فرآیند، مؤثر هستند.
- سیستم های شیمیایی مرطوب: سیستم های شیمیایی مرطوب به طور خاص برای آشپزخانه های تجاری و مناطق پخت و پز طراحی شده اند. عامل شیمیایی مرطوب با خنک کردن سطوح داغ و ایجاد یک مانع کف برای جلوگیری از احتراق مجدد، آتش را مهار می کند.
سیستم های اطفاء حریق اتوماتیک
سیستم های اطفاء حریق اتوماتیک آتش را بدون دخالت انسان کنترل و خاموش می کنند. نمونه‌هایی از سیستمهای خودکار عبارتند از: سیستم اسپرینکلر آتش، اطفاء حریق گازی و اطفاء حریق آئروسل متراکم. هنگامی که آتش سوزی در مراحل اولیه خاموش می شود، تلفات جانی به حداقل می رسد زیرا درصد زیادی از مرگ و میرهای مربوط به آتش سوزی زمانی رخ می دهد که آتش فراتر از مراحل اولیه پیشرفت کند.
یک سیستم اطفای حریق اتوماتیک در بسیاری از شرایط می تواند موثر باشد. آن ها در جایی مفید هستند که انواع دیگر سیستم های حفاظت از آتش عملی نباشند. این سیستم ها می توانند مستقل باشند یا در کنار انواع دیگر راه حل های
ایمنی حریق و پیشگیری از آتش سوزی اجرا شوند.
نوع خاموش کننده ای که انتخاب می شود بستگی به محل و نوع آتش سوزی دارد که احتمال وقوع آن بسیار زیاد است. دو نوع عمده از سیستم های اتوماتیک عبارتند از:
- خاموش کننده های پودری: این خاموش کننده ها محبوب هستند زیرا برای آتش سوزی های مختلف مفید هستند. آن ها ممکن است در محفظه موتور شناورهای دریایی، وسایل نقلیه و غیره یافت شوند. بنابراین یک راه موثر برای مبارزه با آتش سوزی شامل روغن سوزی، بنزین و غیره است.
- خاموش کننده های گاز: خاموش کننده های گاز یک انتخاب محبوب برای اتاق های کامپیوتر و مناطق سرپوشیده مشابه هستند. مناطقی که آتش سوزی برق در آن ها شایع است. گاز می تواند با آتش سوزی بدون آسیب رساندن به تجهیزات گران قیمت و حساس مقابله کند.
سیستم های اطفاء حریق صنعتی
آتش‌سوزی در محیط‌های صنعتی یا تولیدی می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری داشته باشد که منجر به تلفات جانی، خسارت مالی و وقفه در کسب وکار شود. سیستمهای اطفاء حریق صنعتی برای محافظت از افراد، دارایی‌ها و مشاغل در برابر اثرات مخرب آتش‌سوزی حیاتی هستند. برای کاهش این خطرات، تاسیسات صنعتی باید دارای سیستم های اطفاء حریق قابل اعتماد و موثر باشند.
سیستمهای اطفاء حریق صنعتی سیستمهای تخصصی هستند که برای شناسایی، خاموش کردن یا کنترل آتش‌سوزی در محیط‌های صنعتی مانند کارخانه‌های تولیدی، انبارها، نیروگاه‌ها و تأسیسات شیمیایی طراحی شده‌اند. این سیستم‌ها از فناوری‌ها و روش‌های مختلفی برای شناسایی، سرکوب یا خاموش کردن آتش‌سوزی، از جمله عوامل مبتنی بر آب، گاز، فوم و پودر استفاده می‌کنند.
هر نوع سیستم اطفاء حریق صنعتی مزایا و محدودیت های خود را دارد. انتخاب سیستم باید بر اساس تجزیه و تحلیل دقیق خطرات آتش سوزی و عوامل خطر موجود در تاسیسات باشد. این سیستم‌ها می‌توانند سیستمهای پیچیده‌ای باشند که شامل اجزا و زیرسیستم‌های مختلفی مانند
دتکتور دود، آلارم‌ها، شیرها، لوله‌کشی‌ها، نازل‌ها و تابلوهای کنترل هستند. این قطعات باید به درستی طراحی، نصب، آزمایش و نگهداری شوند تا از عملکرد و قابلیت استفاده بهینه اطمینان حاصل شود.
جمع بندی
هر نوع سیستم اطفاء حریق کاربردها، مزایا و ملاحظات منحصر به فردی دارد. هنگام انتخاب یک سیستم، عواملی مانند ماهیت خطر، محیط خاص، مقررات محلی و آسیب احتمالی آب یا شیمیایی باید در نظر گرفته شود. نصب مناسب، تعمیر و نگهداری منظم و رعایت کدها و استانداردهای مربوطه برای اطمینان از اثربخشی و قابلیت اطمینان سیستم اطفاء حریق انتخابی بسیار مهم است.
