راهنمای جامع و کاربردی ایمنی حریق و اصول آن

ایمنی حریق مجموعه اقداماتی است که برای کاهش تخریب ناشی از آتش سوزی در نظر گرفته شده است. اقدامات ایمنی در برابر آتش که برای جلوگیری از اشتعال یک آتش کنترل نشده جهت محدود کردن گسترش و تأثیر آن استفاده می شود. همچنین اقداماتی که در طول ساخت یک ساختمان، برنامه ریزی شده یا در سازه هایی که قبلاً ساخته شده اند اجرا می شود و مواردی که به ساکنان ساختمان آموزش داده می شود یا ارائه شده است.

منابع حرارتی تولید آتش سوزی

مثلث حریق یک مدل ساده است که توضیح می دهد چه عناصری برای شعله ور شدن و سوختن آتش باید وجود داشته باشد که از سه عنصر گرما، سوخت و اکسیژن تشکیل شده است. بدون هر یک از این سه، آتش نمی تواند شروع شود یا ادامه پیدا کند. گرما اولین عنصر برای مشتعل کردن آتش است که می تواند از منابع حرارتی مختلف از جمله شعله های آتش، منابع الکتریکی و اصطکاک باشد. پس از شعله ور شدن، آتش به تولید گرما ادامه می دهد و باعث گسترش و تشدید آن می شود. سوخت و اکسیژن کافی هم در کنار گرمای تولید شده باعث می شوند آتش حفظ شود.

درجات خطر مواد

NFPA 704 یک سیستم استاندارد برای شناسایی خطرات مواد برای واکنش اضطراری است که «مربع ایمنی» یا «الماس آتش» ایمنی حریق را تعریف می‌کند. این استاندارد برای شناسایی سریع و آسان خطرات ناشی از مواد خطرناک استفاده می‌شود. الماس آتش دارای چهار بخش با کدهای رنگی قرمز در بالا نشان دهنده اشتعال پذیری، آبی در سمت چپ نشان دهنده سطح خطر برای سلامتی، زرد در سمت راست برای واکنش شیمیایی و سفید حاوی کدهایی برای خطرات خاص هستند. فیلدهای آبی، قرمز و زرد (سلامت، اشتعال پذیری و واکنش پذیری) همگی از یک مقیاس شماره گذاری از 0 تا 4 استفاده می کنند. مقدار صفر به این معنی است که ماده اساساً هیچ خطری ندارد و رتبه چهار نشان دهنده خطر شدید است. فیلد سفید، اقدامات احتیاطی خاصی را نشان می دهد یا واکنش دهنده آب یا یک عامل اکسید کننده. در جدول زیر مقادیر مربوط به کدهای رنگی آمده است.

اشتعال پذیری
0	موادی که در شرایط آتش سوزی معمولی نمی سوزند. از جمله مواد غیر قابل احتراق ذاتی مانند بتن، سنگ و ماسه.
1	مواد با نقطه اشتعال بالاتر از 200 درجه فارنهایت که برای سوختن باید از قبل گرم شوند مثل روغن ذرت.
2	موادی که نقطه اشتعال آنها بالاتر از 100 درجه فارنهایت است، اما از 200 درجه فارنهایت تجاوز نمی کند. باید قبل از شروع اشتعال، به طور متوسط ​​گرم شوند یا در معرض دمای نسبتاً بالای محیط قرار گیرند. به عنوان مثال، روغن سوخت دیزل.
3	مایعات و جامداتی که تقریباً در همه شرایط دمایی محیط قابل اشتعال هستند. موادی با نقطه اشتعال کمتر از 73 درجه فارنهایت و نقطه جوش بیشتر یا مساوی 100 درجه فارنهایت یا نقطه اشتعال بین 73 تا 100 درجه فارنهایت. مانند بنزین.
4	موادی با نقطه اشتعال کمتر از 73 درجه فارنهایت و نقطه جوش بالای 100 درجه فارنهایت، موادی که در فشار اتمسفر و دمای معمولی محیط به سرعت یا به طور کامل تبخیر می شوند یا به راحتی در هوا پراکنده می شوند و به راحتی می سوزند. مثل گاز پروپان.
سلامتی
0	هیچ خطری برای سلامتی ندارد، نیازی به اقدامات احتیاطی ندارد و هیچ خطری فراتر از مواد قابل احتراق معمولی (مانند چوب، شکر، نمک، پروپیلن گلیکول) ندارد.
1	قرار گرفتن در معرض آن ها، تنها با آسیب جزئی باقی مانده (مانند استون، برومات سدیم، کلرید پتاسیم) باعث تحریک می شود.
2	قرار گرفتن در معرض شدید یا مداوم اما نه مزمن می تواند باعث ناتوانی موقت یا آسیب احتمالی باقی مانده شود (به عنوان مثال، دی اتیل اتر، فسفات آمونیوم، دی اکسیدکربن، کلروفرم، DEET).
3	قرار گرفتن در معرض کوتاه مدت می تواند باعث آسیب جدی موقت یا متوسط ​​​​باقی مانده شود (مانند هیدروژن مایع، اسید سولفوریک، هیپوکلریت کلسیم، مونوکسیدکربن، اسید هگزافلوئوروسیلیک، کلرید روی، هیدروکسید سدیم)
4	قرار گرفتن در معرض بسیار کوتاه می تواند منجر به مرگ یا آسیب جدی باقی مانده شود (مانند فسفید آلومینیوم، سیانید هیدروژن، فسژن، دی بوران، متیل ایزوسیانات، اسید هیدروفلوئوریک، سارین)
واکنش شیمیایی
0	به طور معمول پایدار است، حتی در شرایط قرار گرفتن در معرض آتش و با آب واکنش نشان نمی دهد (به عنوان مثال، هلیوم، N2، دی اکسید کربن)
1	به طور معمول پایدار است، اما می تواند در دماها و فشارهای بالا ناپایدار شود (به عنوان مثال، پروپن، استات آمونیوم، اسید کربنیک)
2	در دماها و فشارهای بالا دستخوش تغییرات شیمیایی شدید می شود، به شدت با آب واکنش می دهد یا ممکن است با آب مخلوط های انفجاری تشکیل دهد (مانند فسفر سفید، پتاسیم، سدیم)
3	قابلیت انفجار یا تجزیه مواد منفجره را دارد اما به منبع آغازگر قوی نیاز دارد. ابتدا باید تحت گرما باشد و با آب واکنش انفجاری می دهد یا در صورت شوک شدید منفجر می شود (مانند نیترات آمونیوم، سزیم، پراکسید هیدروژن)
4	قابلیت انفجار یا تجزیه انفجاری در دماها و فشارهای معمولی (مانند نیتروگلیسیرین، دی اکسیدکلر، تری یدید نیتروژن، هپتوکسید منگنز، TNT، اسید پیکریک)
اطلاعات ویژه
نمادهای زیر برای ناحیه سفید توسط استاندارد NFPA 704 تعریف شده است.
ox	اکسید کننده، اجازه می دهد تا مواد شیمیایی بدون منبع هوا بسوزند (مانند پرکلرات پتاسیم، نیترات آمونیوم، پراکسید هیدروژن)
w	با آب به روشی غیرمعمول یا خطرناک واکنش می دهد (مانند سزیم، سدیم، دی بوران، اسید سولفوریک)
SA	گاز خفه کننده ساده (به ویژه هلیوم، نیتروژن، نئون، آرگون، کریپتون و زنون). نماد SA همچنین باید برای سیستم های خروج بخار دی اکسید کربن مایع و در مواردی که مقادیر زیادی یخ خشک در مناطق محدود استفاده می شود استفاده شود.

نقش خاموش کننده ها در حفاظت از حریق

خاموش کننده ها نقش حیاتی در هر طرح حفاظت از حریق در هر محیطی دارند. آن ها کمک های اولیه در برابر آتش سوزی هستند و می توانند از آسیب فاجعه آمیز به اموال و حتی تلفات جانی جلوگیری کنند. صاحبان کسب و کار یا مالک املاک جهت تهیه تجهیزات آتش نشانی مناسب در محل، طبق قانون موظف هستند. این قانون قوانینی را رعایت می‌کند که از نگهداری و بازرسی‌های منظم کپسول‌های آتش‌نشانی اطمینان حاصل می شود.

روش های کنترل حریق

با توجه به عوامل مثلث حریق سه رویکرد مختلف برای کنترل انواع حریق وجود دارد.

• خنک کردن: یکی از موثرترین روش ها در اطفاء حریق، حذف حرارت است.
• گرسنگی دادن: این اصطلاح به معنی حذف منبع سوخت آتش است.
• خفه کردن: رویکرد سوم شامل از بین بردن اکسیژن، آخرین عنصر در مثلث است.

انواع کپسول های اطفاء حریق

انواع مختلفی از کپسول های آتش نشانی متناسب با کلاس حریق وجود دارد. پنج نوع اصلی کپسول آتش نشانی عبارت است از:

• کپسول های آتش نشانی آب، مه آب یا اسپری آب
• کپسول های فوم آتش نشانی
• پودر خشک، کپسول های آتش نشانی استاندارد یا تخصصی
• کپسول های آتش نشانی دی اکسیدکربن (CO2)
• کپسول های آتش نشانی مرطوب شیمیایی

استاندارد خاموش کننده ها

استاندارد NFPA 10 الزاماتی را فراهم می کند تا اطمینان حاصل شود که کپسول های آتش نشانی قابل حمل همان طور که برای ارائه اولین خط دفاعی در برابر آتش سوزی در نظر گرفته شده به درستی کار می کنند. NFPA 10 مستلزم آن است که خاموش کننده ها هنگام نصب اولیه و یک بار در ماه پس از آن بازرسی شوند. اگر خاموش کننده ها در مکان هایی نصب شده اند که مستعد زنگ زدگی، ضربه یا دستکاری هستند، باید بازرسی بیشتری صورت بگیرد.

وسایل مبارزه با حریق

تجهیزات آتش نشانی طیف متنوعی از ابزارها، دستگاه ها و تجهیزات حفاظتی را در بر می گیرد که به طور خاص برای مبارزه و مدیریت موثر آتش طراحی شده اند. هر قطعه از تجهیزات، هدف منحصر به فردی را در کار پیچیده و چالش برانگیز آتش نشانی انجام می دهد. تجهیزات آتش نشانی نه تنها برای خاموش کردن شعله ها بلکه برای اطمینان از ایمنی افراد حاضر در خط مقدم است. تجهیزات حفاظتی، مانند لباس‌های آتش نشانی و دستکش، آتش‌نشانان را در برابر گرمای شدید محافظت می‌کند و به آن ها اجازه می‌دهد در محیط‌های خطرناک حرکت کنند. در ادامه به چند نمونه از این وسایل اشاره شده است:

• کپسول های آتش نشانی
• توپ اطفاء حریق
• شیلنگ های آتش نشانی
• نازل آتش نشانی
• سطل های شن آتش نشانی
• فلامزورب
• پتوهای آتش نشانی
• لباس آتش نشانی
• دستکش آتش نشانی
• کت و شلوار تنگ گازی
• دستگاه تنفس
• فن تهویه با فشار مثبت
• نردبان
• وسیله نقلیه آتش نشانی

سیستم های اعلان حریق

هنگامی که سیستم اعلام حریق دود، گرما یا ... را تشخیص می‌دهد، با استفاده از آلارم‌های دیداری و شنیداری به ساکنان ساختمان هشدار می‌دهد. این آلارم‌ها به طور واضح قابل دیدن و شنیدن هستند که به افراد جهت تخلیه ساختمان و مقابله با خطر کمک می کند.

پیشگیری از حریق

امن ترین راه برای مقابله با آتش، پیشگیری از آن است. یک استراتژی پیشگیری از آتش سوزی و ارزیابی خطر آتش سوزی باید شامل تمامی جزئیات و در نظر گرفتن کامل همه مسائل از جمله مسائل ناشی از گرما، اکسیژن و سوخت باشد. همچنین اقداماتی مانند تجهیز مکان به سیستم های اعلام و اطفاء حریق یا استفاده از سیستم های مدرنی مانند پرده حریق، مانع از گسترش و پیشروی آتش به نواحی دیگر می شود.

جمع بندی

جهت داشتن ایمنی مناسب در برابر حریق، اولین و بهترین راه پیشگیری از آن است. شناخت کامل محیط، عناصر تشکیل دهنده حریق و استفاده از تجهیزات و امکاناتی که مانع از انتشار حریق و دود می شود. آگاهی و شناخت از وجود مواد پرخطر در محیط، نحوه نگهداری آن ها و چگونگی مقابله با حریق ناشی از این مواد بسیار مهم است. استفاده از خاموش کننده های مناسب، داشتن تجهیزات اعلام حریق و لوازم برای اطفاء حریق و حفاظت خود در برابر آتش، مواردی هستند که برای ایمنی حریق الزامی می باشند.