دتکتور اعلام حریق یکی از تجهیزات
اعلام حریق است. این محصول برای شناسایی وجود آتش، دود، مونوکسیدکربن یا سایر موارد اضطراری مرتبط با آتش طراحی شده است. پس از تشخیص هر کدام از موارد ذکر شده، هشدار به ساکنان و نیروهای اضطراری صورت می گیرد.
دتکتور چیست؟
دتکتور یک وسیله الکترونیکی با عملکرد شناسایی و تشخیص است که به عنوان بخشی از سیستم هشدار استفاده می شود. دتکتورها انواع مختلفی دارند، مانند: دتکتور حرکت، کلید در یا پنجره، دتکتور صدا، دتکتور ارتعاش، پرتو نور، تشک فشار، سیم کشی یا موارد مشابه.
در اینجا منظور از دتکتور وسیله ای است که برای اعلام حریق استفاده می شود.
انواع دتکتور آتش نشانی
شناخت انواع مختلف دتکتورهای آتش نشانی برای ایجاد یک استراتژی ایمن در برابر حریق ضروری است. این دتکتورها از نظر روش های تشخیص، زمینه های کاربرد و حساسیت به شرایط مختلف آتش، متفاوت هستند. در ادامه، 5 مدل دتکتور آتش نشانی معرفی شده است.
1. دتکتور اعلام حریق حرارتی
دتکتورهای حرارتی بر اساس افزایش دما فعال می شوند. این دستگاه ها به ویژه در مناطقی که دتکتورهای دود مستعد هشدارهای کاذب هستند مانند آشپزخانه ها، گاراژها یا محیط های دارای گرد و غبار مناسب تر می باشند.
دتکتورهای حرارتی در دو نوع اصلی وجود دارند:
- دتکتورهایی که در دمای ثابت فعال می شوند.
- دتکتورهایی که به افزایش سریع دما پاسخ می دهند.
2. دتکتور اعلام حریق دودی
دتکتورهای دود، ذرات دود مرئی یا نامرئی حاصل از احتراق را تشخیص می دهند. دو نوع اصلی این دتکتورها معرفی شده است:
- دتکتورهای یونیزاسیون: آن ها با استفاده از مقدار کمی از مواد رادیواکتیو برای یونیزه کردن هوا در یک محفظه داخلی کار می کنند. هنگامی که دود وارد این محفظه می شود، جریان یون را مختل می کند و زنگ هشدار را به صدا در می آورد.
دتکتورهای یونیزاسیون نه تنها نسبت به ذرات ریز دود بسیار حساس هستند، بلکه مقرون به صرفه هستند و آن ها را به انتخابی محبوب برای بسیاری از کاربردها تبدیل می کند. دتکتورهای دود یونیزاسیون به ویژه در محیط‌هایی که احتمال آتش‌سوزی سریع بیشتر است، مؤثر هستند.
- دتکتورهای فوتوالکتریک: در این دتکتورها، یک منبع و حسگر نور به گونه ای قرار گرفته اند که پرتوهای منبع به سنسور برخورد نکنند. هنگامی که ذرات دود وارد مسیر نور می شوند، مقداری از نور پراکنده شده و به سمت سنسور هدایت می شود و باعث می شود که دتکتور زنگ هشدار را فعال کند.
این دتکتورها به سرعت به ذرات دود قابل مشاهده ناشی از آتش سوزی واکنش نشان می دهند، اما حساسیت کمتری نسبت به ذرات کوچکتر مرتبط با آتش های شعله ور یا بسیار داغ دارند. قابلیت اطمینان بالا و نرخ پایین هشدارهای کاذب آن‌ها را در محیط‌هایی که احتمال وقوع چنین آتش‌سوزی‌هایی بیشتر است، از جمله مکان‌های مسکونی، به گزینه‌ای ارجح تبدیل می‌کند.
3. دتکتور اعلام حریق شعله ای
این مدل از دتکتورها از حسگرهای نور مادون قرمز یا فرابنفش برای تشخیص طیف مخصوص شعله استفاده می کنند. آن ها اغلب با دتکتورهای دود ترکیب می شوند تا یک سیستم تشخیص آتش موثرتر ایجاد کنند.
- دتکتورهای شعله مادون قرمز IR
دتکتور شعله مادون قرمز (IR) دستگاهی است که تشعشعات مادون قرمز (گرما) ساطع شده از شعله های آتش را تشخیص می دهد. دتکتورهای شعله مادون قرمز حاوی یک عنصر حسگر تابشی است که تابش مادون قرمز را به سیگنال های خروجی الکتریکی تبدیل می کند.
- دتکتورهای شعله نور فرابنفش UV
دتکتورهای شعله فرابنفش از ترکیبی از حسگرهای نور، فیلترها و دتکتورهای نوری برای تشخیص نور فرابنفش ساطع شده از شعله استفاده می کنند. یک پرتو نور از ناحیه ای که توسط دتکتور نظارت می شود هدایت می شود و اگر جسمی به هر طریقی نور را مسدود کند باعث شکستن پرتو و ایجاد زنگ هشدار می شود. این دتکتور همچنین می تواند برای تشخیص دود با استفاده از یک فیلتر مادون قرمز استفاده شود که تمام نور مرئی را از پرتو حذف می کند.
دتکتورهای شعله فرابنفش مناسب ترین نوع دتکتور برای استفاده در مناطق با خطر آتش سوزی یا انفجار مانند پالایشگاه های نفت، کارخانه های شیمیایی و انبارها هستند. آن ها همچنین می توانند در آشپزخانه نصب شوند.
- دتکتورهای شعله مادون قرمز به همراه فرابنفش IR + UV
دتکتورهای شعله ترکیبی مادون قرمز و فرابنفش نوعی دتکتور آتش هستند که از فناوری اشعه ماوراء بنفش و نور مادون قرمز برای تشخیص وجود شعله استفاده می کنند. این دتکتورها معمولاً در مناطقی که جرقه یا شعله وجود دارد مانند آشپزخانه، حمام، گاراژ، اتاق های ابزار و کارگاه ها استفاده می شود.
4. دتکتور اعلام حریق گازی
دتکتورهای گاز که به طور فزاینده ای در محیط های صنعتی و مسکونی مورد استفاده قرار می گیرند، برای شناسایی حضور گازهای قابل احتراق و سمی مانند مونوکسیدکربن (CO) حیاتی هستند. در مناطق مسکونی، استفاده از دتکتورهای CO رایج شده است، به ویژه در خانه‌هایی با سیستم‌های گرمایش احتراق یا گاراژهای متصل که در آن‌ها ممکن است تجمع CO رخ دهد. این دتکتور ها یک اقدام ایمنی ضروری در برابر گازهای بی رنگ و بی بو مانند مونوکسیدکربن است که می تواند در غلظت های بالا کشنده باشد.
گنجاندن این دتکتورهای پیشرفته و تخصصی در یک سیستم ایمنی آتش نشانی می تواند به طور قابل توجهی اثربخشی آن را افزایش دهد، به ویژه در محیط هایی با خطرات خاص آتش سوزی یا جایی که دتکتورهای دود و حرارت سنتی ممکن است حفاظت کافی را ارائه نکنند.
5. دتکتور اعلام حریق ترکیبی
دتکتورهای اعلام حریق ترکیبی شامل سنسورهای متعدد از جمله تشخیص حرارت، دود و مونوکسیدکربن هستند. به چند نمونه از دتکتورهای ترکیبی در ادامه اشاره شده است:
- دتکتورهای دود و حرارت
- دتکتورهای دود و مونوکسیدکربن
- دتکتورهای حرارت و مونوکسیدکربن
جدول مقایسه انواع دتکتور آتش نشانی
| نوع دتکتور |
عملکرد |
مزایا و معایب |
کاربرد |
| حرارتی |
شناسایی افزایش دمای محیط |
تشخیص رویدادهای واقعی، عدم هشدارهای کاذب، مورد استفاده با آبپاش های سقفی، واکنش کندتر آن ها در مقایسه با دتکتورهای دود |
گاراژ، سوله، انبار، اتاق زیر شیروانی، زیرزمین و ... |
| دودی |
شناسایی دود و ذرات معلق در هوا |
سرعت تشخیص، قابلیت هوشمندسازی، تشخیص سریع آتش سوزی های کم انرژی، مستعد هشدارهای کاذب |
فضاهای باز، اتاق خواب، آشپزخانه، اتاق نشیمن، اتاق غذاخوری و ... |
| شعله ای |
شناسایی طیف های خاصی از شعله |
واکنش بسیار سریع و دقیق، مستعد هشدار کاذب |
فضاهای باز، صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و ... |
| گازی |
شناسایی گازهای قابل احتراق و سمی |
تشخیص سریع، جلوگیری از بروز آتش سوزی |
کارخانه های صنعتی، سکوهای نفتی، پالایشگاه، تاسیسات هواپیما و کشتی سازی و ... |
| ترکیبی |
شناسایی بر اساس ترکیب سنسورها |
کاهش تعداد دتکتورهای مورد نیاز، فناوری تشخیص پیشرفته‌تر، کاهش هشدارهای کاذب، افزایش سرعت تشخیص آتش‌سوزی یا مونوکسیدکربن |
مکان های بایگانی، کتابخانه، هتل و ... |
نحوه سیم کشی، نقشه و استاندارد نصب دتکتور اعلام حریق
یکی از عوامل بسیار مهم در نصب اعلام حریق، سیم کشی و نصب صحیح تجهیزات از جمله دتکتورها بر اساس نقشه سازنده و استاندارد مربوط به آن ها است. بسته به نوع سیستم اعلام حریق، نحوه سیم کشی متفاوت خواهد بود. نکته مهم در سیم کشی، استفاده از سیم و کابل های نسوز و مقاوم است.
برای نصب
تجهیزات سیستم اعلام حریق مانند پنل اعلام حریق، آژیرها، دتکتورها و ... الزاماتی بر اساس استاندارد تعیین شده است که رعایت آن ها به منظور عملکرد صحیح سیستم، کاهش خطا و افزایش ایمنی ضروری است.
در خصوص نصب دتکتورهای اعلام حریق موارد مهمی وجود دارد که حتما باید لحاظ شود. در ادامه به چند مورد از آن ها اشاره شده است:
- انتخاب دتکتور مناسب با محیط و شرایط
- محل مناسب برای نصب دتکتور
- رعایت فاصله نصب بین دتکتورها
- تعداد دتکتورهای مورد نیاز
- ارتفاع مناسب برای نصب دتکتور
- ...
تست عملکرد صحیح دتکتور
جهت اطمینان از عملکرد صحیح دتکتور، لازم است تست عملکرد صحیح به صورت دوره ای انجام شود. به طور معمول، دتکتورها باید حداقل دو بار در سال بازرسی و در صورت کثیف بودن تمیز شوند. دتکتور به هر دلیلی از پایه خود خارج شود پس از نصب مجدد باید از نظر عملکردی آزمایش شود.
- قبل از انجام تست بهتر است که ظاهر دتکتور بررسی شود و این اطمینان حاصل شود که از نظر فیزیکی سالم است.
- اگر دتکتور با باتری کار می کند، وضعیت شارژ آن بررسی شود.
- اکثر دتکتورهای آتش مجهز به دکمه تست هستند. این دکمه چند ثانیه فشرده و نگه داشته می شود تا زنگ هشدار فعال شود. دستگاه باید صدایی بلند و نافذ منتشر کند. اگر زنگ هشدار به صدا در نمی آید یا ضعیف است، پس از تعویض باتری ها دوباره تست شود. اگر مشکل برطرف نشد، ممکن است نیاز به تعویض دتکتور باشد.
- می توان از تست های مخصوص هر دتکتور هم استفاده کرد مانند استفاده از اسپری دود برای تست دتکتور دود.
قیمت دتکتور
برای جلوگیری از خسارات جانی و مالی ناشی از حریق، استفاده از سیستم تشخیص حریق بسیار کاربردی است که هزینه ای را در بر خواهد داشت. هزینه خرید و نصب دتکتورهای اعلام حریق متناسب با شرایط مختلف محیطی تعریف می شود. موارد زیر از عواملی هستند که قیمت دتکتور را تعیین می کنند.
- نوع دتکتور انتخابی
- تعداد دتکتور مورد نیاز برای مساحت تحت پوشش
- هزینه نصب و سیم کشی برای قرار دادن دتکتور در جای مناسب
- کیفیت دتکتور تولیدی
- ...
تفاوت ظاهری دتکتور دودی و حرارتی
دتکتورهای دود و حرارت علاوه بر تفاوت در نوع عملکرد آن ها، دارای تفاوت هایی هم در ظاهر و شکل فیزیکی هستند. با توجه به اینکه دتکتورهای دود باید ذرات دود را در هوا شناسایی کنند، ساختار آن ها باید به گونه ای باشد که این ذرات به داخل دتکتور هدایت شوند پس بدنه دتکتور دارای منافذی برای ورود این ذرات است.
در دتکتورهای حرارتی یک سنسور حرارتی تعبیه شده است که به افزایش دما حساس است و نیازی به سوراخ یا منفذ برای ورود هوا ندارد بنابراین دارای بدنه ساده تری هستند.
عوامل موثر بر انتخاب دتکتور مناسب
انتخاب دتکتور به طور کامل به محیطی که قرار است در آن استفاده شود و در نظر گرفتن تشخیص نوع آتش سوزی بستگی دارد. بنابراین یک نوع دتکتور آتش برای همه کاربردها مناسب نیست و انتخاب نهایی به چندین عامل بستگی دارد:
- سرعت تشخیص حریق بر اساس ارزیابی خطر آتش سوزی
- به حداقل رساندن هشدارهای کاذب که می تواند ناشی از تشخیص نادرست باشد
- رشد و گسترش احتمالی آتش سوزی
- عوامل محیطی مانند گرد و غبار، رطوبت، دما و دود از منابع دیگر
- اندازه و وسعت منطقه ای که باید محافظت شود
نکات مهمی که باید درباره دتکتور اعلام حریق بدانید
دتکتورهای اعلام حریق ابزارهای ارزشمندی برای حفاظت در برابر حریق هستند. برای اینکه سیستم های تشخیص حریق کارآمد باشند، باید با سیستم های هشدار ادغام شوند. برای داشتن بهترین عملکرد از سوی دتکتورهای اعلام حریق نکات مهمی وجود دارد که یکی از آن ها این است که انتخاب هر سیستم اعلام و تشخیص حریق به بازرسی، مراقبت و نگهداری ماهانه، شش ماهه و سالانه نیاز دارد.
جمع بندی
هدف سیستم تشخیص حریق، نظارت بر وجود آتش برای هشدار است تا اقدامات کنترلی به صورت دستی یا خودکار آغاز شود. با تشخیص سریع آتش سوزی، هشدار به سرنشینان و اطلاع رسانی به مقامات، نقش مهمی در به حداقل رساندن آسیب های ناشی از آتش سوزی ایفا می کنند.
دتکتورهای حریق در انواع مختلف و عملکردهای خاص وجود دارند. با توجه به نیاز و منطقه تحت پوشش، دتکتور آتش مناسب انتخاب می شود.
