انواع حریق | آشنایی با 6 نوع آتش سوزی و نحوه کلاس بندی آن ها

آتش می تواند یک نیروی تهدید کننده بزرگ به نظر برسد، بنابراین مهم است که انواع حریق را بشناسیم. کلاس آتش تعیین می کند که چقدر سریع می سوزد، چقدر خطرناک است و بهترین راه برای سرکوب یا خاموش کردن آن چیست؟ انواع مختلف آتش سوزی، هر کدام رویکرد مخصوص به خود را برای خاموش کردن ایمن و موثر دارند.

معرفی انواع آتش سوزی

آتش سوزی در شش گروه A، B، C، D، E و F طبقه‌بندی می‌شود:

نوع آتش سوزی	نماد
کلاس A: شامل مواد جامد مانند کاغذ، چوب و …
کلاس B: شامل مایعات قابل اشتعال
کلاس C: شامل گازهای قابل اشتعال
کلاس D: شامل اجسام فلزی قابل اشتعال
کلاس E : آتش سوزی ناشی از تجهیزات الکتریکی
کلاس F: شامل روغن های پخت و پز، روغن های گیاهی و چربی ها

 

حریق نوع A (مواد خشک)

آتش‌سوزی‌های کلاس A رایج‌ترین نوع آتش‌سوزی هستند و زمانی رخ می دهند که مواد قابل احتراق معمولی مانند چوب، کاغذ، پارچه، زباله و پلاستیک های سبک آتش بگیرند. این نوع آتش‌سوزی‌ تقریباً می‌تواند در هر جایی رخ دهد و تا زمانی که مواد قابل احتراق، اکسیژن و گرمای کافی برای حفظ آن وجود داشته باشد، می‌تواند به سرعت گسترش پیدا کند. اکثر اماکن تجاری و صنعتی حاوی تعداد زیادی مواد قابل احتراق خشک هستند، بنابراین جلوگیری از آتش‌سوزی کلاس A مستلزم تعمیر و نگهداری دقیق و منظم محل است تا خطرات آتش‌سوزی به حداقل برسد.

حریق نوع B (روغن ها)

این آتش سوزی ها می توانند فوق العاده خطرناک باشند. آن ها شامل مواد مایع قابل اشتعال مانند بنزین، الکل، روغن، حلال ها، رنگ ها و نفت سفید هستند. آتش‌سوزی کلاس B می‌تواند در هر منطقه‌ای که مایعات قابل اشتعال در آن ذخیره یا استفاده می‌شود مانند گاراژها، کارگاه‌های ساختمانی، انبارها، بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها رخ دهد. مایعات قابل اشتعال نقطه اشتعال پایینی دارند و یک کبریت، فندک یا جرقه می تواند به راحتی بخارات یک مایع قابل اشتعال را مشتعل کند، پس برای به حداقل رساندن احتمال وقوع آتش سوزی کلاس B، نگهداری مناسب لازم است. بنابراین باید مقدار مایعات قابل اشتعال موجود را تا آنجا که ممکن است محدود کرد و از هرگونه منبع اشتعال دور نگه داشته شوند.

حریق نوع C (گازها)

آتش‌سوزی‌های کلاس C شامل گازهای قابل اشتعال هستند که می‌توانند فضایی خطرناک و بالقوه انفجاری ایجاد کنند. این آتش سوزی ها چالش های منحصر به فردی را ایجاد می کنند و برای اطمینان از ایمنی و جلوگیری از حوادث به اقدامات احتیاطی خاصی نیاز دارند. درک خطرات مرتبط با گازهای قابل اشتعال و اجرای اقدامات ایمنی مناسب در مدیریت آتش سوزی کلاس C بسیار مهم است. گازهای قابل اشتعال باید به درستی در ظروف در بسته نگهداری شوند و فقط توسط افراد ذی‌صلاح اداره شود. انبارهای تولیدی و صنعتی، کارخانه های مواد شیمیایی یا هر مکانی که مقادیر زیادی گازهای قابل اشتعال را ذخیره می کند در معرض خطر ویژه آتش سوزی کلاس C هستند.

حریق کلاس D (فلزات)

آتش‌سوزی‌های کلاس D موقعیتی منحصر به فرد و بسیار خطرناک را به همراه دارند که شامل فلزات قابل احتراق مانند منیزیم، تیتانیوم، پتاسیم، سدیم و لیتیوم می‌باشد. فلزات رساناهای خوبی هستند، به گسترش آتش کمک می کنند و در دماهای بالا نرم و ذوب می شوند. زمانی که تیرها و ستون های فلزی در آتش به عنوان عناصر ساختاری وجود داشته باشند، می تواند باعث فروریختن ساختمان شود. وجود فلزات قابل احتراق در محیط های صنعتی یا آزمایشگاه های خاص خطر آتش سوزی کلاس D را افزایش می دهد و باید اقدامات احتیاطی مناسب برای نگهداری ایمن این مواد انجام شود. یکی از چالش‌های حیاتی در مقابله با آتش‌سوزی‌های کلاس D، اثربخشی محدود روش‌های اطفای حریق مرسوم است. این آتش‌سوزی‌ها می‌توانند به‌ویژه به دلیل ویژگی‌های واکنش‌پذیر این فلزات خطرناک باشند که آنها را در معرض هوا یا آب مستعد احتراق شدید و سریع می‌کند. آب که معمولاً برای خاموش کردن انواع آتش سوزی استفاده می شود، می تواند آتش های کلاس D را تشدید کند. هنگامی که آب با فلزات قابل احتراق تماس پیدا می کند به شدت واکنش نشان می دهد، گاز هیدروژن آزاد می کند، آتش را تشدید می کند و باعث انفجارهای احتمالی می شود.

حریق نوع E (الکتریسیته)

آتش سوزی های الکتریکی یک نوع آتش سوزی شایع و نگران کننده است که خطرات قابل توجهی در زندگی مدرن به همراه دارد. برخلاف سایر کلاس های آتش سوزی (کلاس A، B، C و ...)، آتش سوزی های الکتریکی تحت یک کلاس خاص طبقه بندی نمی شوند زیرا می توانند در هر یک از طبقه بندی ها قرار گیرند. آن ها یک دسته متمایز از آتش سوزی های ناشی از نقص الکتریکی هستند. به بیان دیگر در این نوع حریق، الکتریسیته سوخت محسوب نمی شود بلکه مواد اطراف آن است که توسط جریان الکتریکی آتش گرفته است. این آتش‌سوزی‌ها می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند سیم‌کشی معیوب، مدارهای اضافه بار، وسایل آسیب دیده یا استفاده نادرست از تجهیزات الکتریکی باشد. تجهیزات الکتریکی آسیب دیده یکی از دلایل اصلی آتش سوزی است. اطمینان از نصب، بازرسی و نگهداری صحیح تجهیزات و تاسیسات الکتریکی، به کاهش خطر این نوع آتش سوزی کمک می کند. برای خاموش کردن این آتش نباید از آب یا هر هادی دیگری که می تواند شوک مرگبار وارد کند، استفاده کرد.

حریق کلاس F (روغن خوراکی)

آتش های کلاس F که به عنوان آتش روغن پخت و پز یا آتش چربی نیز شناخته می شود، نوع خاصی از آتش است که معمولاً در آشپزخانه های تجاری، رستوران ها و سایر مکان های آماده سازی غذا رخ می دهد. این آتش‌ها شامل روغن‌ها و چربی‌های پخت و پز می‌شوند و می‌توانند به سرعت به موقعیت‌های شدید و چالش برانگیز تبدیل شوند. دمای بالای مورد استفاده در پخت و پز به ویژه سرخ کردن عمیق، می تواند باعث شود روغن ها و چربی های پخت و پز به نقطه اشتعال خود برسند و منجر به احتراق خود به خودی شوند. هرگز مواد غذایی یا وسایل سرخ کردنی را در حین استفاده بدون مراقبت رها نکنید. این آتش سوزی ها به سختی خاموش می شوند و استفاده از نوع نامناسب خاموش کننده می تواند روغن ها و چربی های سوزان را پخش کند و آتش را گسترش دهد.

تجهیزات اعلام حریق

تجهیزات اعلام حریق به مجموعه ای از ابزارها و فناوری ها اطلاق می شود که برای شناسایی و اعلام حریق در سریع ترین زمان ممکن طراحی شده اند. این تجهیزات شامل انواع دتکتورها و سیستم‌های هشدار می‌باشد که با همکاری یکدیگر ایمنی کامل را برای محیط‌های مختلف فراهم می‌کنند.

جدول اطفاء حریق کلاس های آتش سوزی

هنگام مواجهه با حریق بسیار مهم است که  ایمنی حریق رعایت شود و این امر مستلزم داشتن آگاهی در مورد نوع حریق می باشد. در جدول زیر به انواع حریق و خاموش کننده های مناسب آن ها اشاره شده است.

کلاس حریق: A	نوع خاموش کننده: آب و فوم
بهترین انواع کپسول های آتش نشانی برای آتش سوزی های کلاس A کپسول های آب و فوم هستند. آب محبوب ترین نوع خاموش کننده است زیرا می تواند اکثر آتش سوزی های مربوط به مواد جامد را کنترل کند. اما، به عنوان یک هادی، هرگز نباید در نزدیکی تجهیزات الکتریکی استفاده شود. آب با حذف عنصر حرارتی مثلث حریق (گرما، سوخت و اکسیژن)، آتش را خاموش کرده و از احتراق مجدد جلوگیری می کند. هنگام استفاده از آب برای خاموش کردن آتش های کلاس A، ضروری است که آب مستقیماً به پایه شعله ها برخورد کند. بنابراین این اطمینان حاصل می شود که آب به مواد در حال سوختن می رسد، آن را خنک می کند و از گسترش بیشتر آتش جلوگیری می کند. روش موثر دیگر برای مبارزه با آتش سوزی های کوچک کلاس A استفاده از پتوهای آتش نشانی است. آن ها با قطع جریان اکسیژن به آتش، خفه کردن آن و خاموش کردن شعله ها کار می کنند. پتوهای آتش نشانی به ویژه برای خفه کردن آتش روی لباس، پرده یا وسایل کوچک خانگی مفید هستند.
کلاس حریق: B	نوع خاموش کننده: فوم و پودر
در صورت شعله ور شدن آتش کلاس B، کپسول های فوم یا پودر بهترین نوع خاموش کننده برای این نوع آتش هستند. آب معمولاً برای آتش‌سوزی‌های کلاس B توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث پخش شدن مایع قابل اشتعال شود و به طور بالقوه آتش را خطرناک‌تر کند. بنابراین، خاموش کننده های فوم یا خاموش کننده های شیمیایی خشک، انتخاب های ارجح برای مبارزه با آتش سوزی کلاس B هستند. خاموش کننده های فوم با پوشاندن مایع قابل اشتعال با یک لایه فوم کار می کنند و مانعی ایجاد می کنند که از انتشار بخارات قابل اشتعال جلوگیری می کند و اکسیژن رسانی به آتش را قطع می کند. این کار شعله های آتش را خفه می کند و مایع در حال سوختن را خنک می کند و در نهایت آتش را خاموش می کند. از طرف دیگر خاموش کننده های شیمیایی خشک برای آتش سوزی کلاس B موثر هستند زیرا واکنش شیمیایی آتش را مختل می کنند. این خاموش کننده ها یک پودر ریز آزاد می کنند که سوخت را از اکسیژن جدا می کند و شعله ها را خاموش می کند.
کلاس حریق: C	نوع خاموش کننده: قطع کردن جریان گاز و استفاده از پودر
اطفاء حریق کلاس C به دلیل ماهیت فرار گازهای قابل اشتعال درگیر، نیازمند رویکردی محتاطانه است. هنگام مواجهه با چنین آتش سوزی، دو مرحله حیاتی وجود دارد: قطع منبع گاز و استفاده از خاموش کننده پودر خشک. اولین و مهم ترین گام، قطع سریع منبع گاز است. این عمل از جریان مداوم سوخت به آتش جلوگیری می کند و در نتیجه مانع از رشد و گسترش آن می شود. پس از قطع منبع گاز، استفاده از خاموش کننده پودر خشک برای اطفاء حریق کلاس C توصیه می شود. خاموش کننده های پودر خشک به طور خاص برای مبارزه با آتش سوزی هایی که گازهای قابل اشتعال دارند طراحی شده اند. عامل پودر خشک با خفه کردن شعله ها، قطع منبع اکسیژن آن ها و قطع واکنش زنجیره ای شیمیایی آتش که منجر به خاموش شدن سریع آن می شود، کار می کند.
کلاس حریق: D	نوع خاموش کننده: پودر
خاموش کننده های پودر خشک برای مقابله با آتش سوزی فلزات ساخته شده است. ترکیبات پودر بسته به نوع فلزی که برای آن طراحی شده است ممکن است متفاوت باشد که معمولاً از کلرید سدیم یا ترکیبات مبتنی بر گرافیت ساخته می‌شوند. این پودر یک لایه خفه‌ کننده را روی فلز در حال سوختن تشکیل می‌دهد و جریان اکسیژن و گرما را قطع می‌کند.
کلاس حریق: E	نوع خاموش کننده: دی اکسیدکربن
در صورت آتش سوزی برق، استفاده از آب برای خاموش کردن شعله ها به دلیل خطر برق گرفتگی بسیار خطرناک است. بهتر است منبع برق را در صورت بی خطر بودن، خاموش کرد. بهترین کپسول آتش نشانی برای استفاده در آتش سوزی های الکتریکی، کپسول دی اکسیدکربن (CO2) است. برخی از خاموش کننده های پودر خشک برای موقعیت های ولتاژ پایین مناسب هستند.
کلاس حریق: F	نوع خاموش کننده: مواد شیمیایی مرطوب و پتوی آتش نشانی
مؤثرترین روش برای خاموش کردن آتش‌های کلاس F، خاموش کردن شعله‌ها با پتوی آتش‌نشانی یا استفاده از خاموش‌کننده‌های شیمیایی مرطوب است که مخصوصاً برای آتش‌سوزی روغن‌های پخت و پز طراحی شده است. خاموش کننده های شیمیایی مرطوب حاوی محلول خاصی هستند که کف غلیظ و صابونی ایجاد می کند که روغن در حال سوختن را خنک می کند، مانعی ایجاد می کند و از انتشار بخارات قابل اشتعال جلوگیری می کند.

جمع بندی

برای ارائه جامع‌ترین و مطمئن‌ترین حفاظت در برابر آتش‌سوزی برای محل‌های تجاری یا صنعتی، باید درک درستی از سیستم طبقه‌بندی آتش‌سوزی‌ها وجود داشته باشد. همه نمونه‌های آتش‌سوزی یکسان نیستند و دانستن تفاوت‌های بین انواع آتش‌سوزی و نحوه شروع آنها یک مؤلفه کلیدی ایمنی آتش‌سوزی است. درک تعداد انواع آتش سوزی و روش های مناسب برای خاموش کردن آن ها برای ایمنی همه ضروری است. در مواقع اضطراری، دانستن چگونگی اقدام سریع و موثر می تواند تفاوت قابل توجهی در حفاظت از جان و مال ایجاد کند. آموزش ایمنی آتش نشانی، داشتن کپسول های آتش نشانی مناسب و مطلع شدن از خطرات احتمالی، همگی گام های مهمی برای تضمین محیطی امن تر برای خود و اطرافیانمان هستند.