اعلام حریق مجموعه ای از دستگاه ها و تجهیزاتی است که از سیگنال های دیداری و شنیداری برای هشدار به مردم در مورد وقوع احتمالی آتش سوزی، دود یا مونوکسیدکربن در منطقه تحت پوشش استفاده می کند. لزوم استفاده از سیستم اعلام حریق بخش مهمی از ایمنی و حفاظت در برابر آتش سوزی ساختمان و ساکنان آن است.

اعلام حریق چیست؟

سیستم های اعلام حریق رویکردی بسیار جامع و پیچیده برای حفاظت در برابر آتش هستند. این سیستم حفاظتی برای شناسایی وجود حریق، دود، مونوکسیدکربن یا سایر موارد اضطراری مرتبط با حریق و هشدار به ساکنان و نیروهای امداد طراحی شده است. سیستم های اعلام حریق در اکثر ساختمان های مسکونی، مراکز تجاری، خدماتی، رفاهی، صنعتی و تولیدی مورد نیاز است که ممکن است شامل دتکتورهای دود، دتکتورهای حرارتی و دستگاه‌های فعال‌سازی اعلام حریق دستی باشند. تمامی اجزای یک سیستم اعلام حریق به کنترل پنل اعلام حریق متصل می شوند. سیستم های اعلام حریق عموما از سیگنال های صوتی و تصویری برای هشدار به ساکنین ساختمان استفاده می کنند.

سیستم اعلان حریق چگونه کار می کند؟

امروزه سیستم های اعلام حریق از عملکردهای خودکار برای تشخیص وقوع رویدادی که ممکن است منجر به آتش سوزی شود استفاده می کنند. آن ها سیگنالی را از یک حسگر (دتکتور دود، گرما یا مونوکسیدکربن) دریافت می کنند و به طور خودکار آن را به کنترل پنل اعلام حریق ارسال می کنند. به عبارت ساده تر، نقش یک سیستم اعلام حریق تشخیص آتش سوزی و هشدار دادن به ساکنان ساختمان و نیروهای امداد از یک مکان تحت نظارت و کنترل مرکزی است. این سیستم‌ها دارای ردیاب هستند و منشأ آلارم‌ها را تشخیص می‌دهند، همچنین خطاهایی را که در سیم‌کشی و اتصالات رخ می‌دهد و ممکن است مانع از کارکرد صحیح سیستم شود، تشخیص می‌دهند. در اصل، یک سیستم اعلام حریق دارای چهار عملکرد کلیدی است: شناسایی، هشدار، نظارت و کنترل. این سیستم‌های پیچیده از شبکه‌ای از دستگاه‌ها، لوازم و تابلوهای کنترل برای انجام این چهار عملکرد استفاده می‌کنند.

مزایای استفاده از سیستم اعلام حریق

سیستم‌های اعلام حریق می‌توانند یک جزء حیاتی برای اماکن مسکونی و شغلی باشند. این سیستم ها وظیفه حفاظت از جان و مال و در عین حال کاهش اثرات آتش سوزی را بر عهده دارند. با تشخیص وجود آتش سوزی در مراحل اولیه، سیستم های هوشمند اعلام حریق می توانند ساکنان ساختمان و امدادگران را با زمان کافی برای انجام اقدامات مناسب و اطفاء حریق یا تخلیه ساختمان آگاه کنند. از مزایای سیستم اعلام حریق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشخیص زود هنگام حریق
• ایمنی افراد و اموال
• کاهش میزان تخریب
• امکان استفاده از بیمه
• زمان پاسخ دهی سریع با یکپارچه سازی سیستم ها

به طور کلی، یک سیستم تشخیص حریق یک اقدام ایمنی مهم است که می تواند به محافظت از جان، مال و کسب و کار افراد کمک کند.

آشنایی با اجزای سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق متشکل از دستگاه های الکترونیکی مختلفی است که با هم کار می کنند تا آتش سوزی یا سایر موارد اضطراری را شناسایی و به افراد اطلاع دهند. در طول سال‌ها، سیستم‌های اعلام حریق به‌طور فزاینده‌ای پیچیده‌تر شده‌اند. سیستم اعلام حریق از اجزای زیادی تشکیل شده است که عبارتند از: پنل کنترل اعلام حریق، دتکتورهای دود، دتکتورهای کانال، دتکتورهای حرارتی، دتکتورهای پرتو، دتکتورهای دود تنفسی یا نمونه برداری هوا، دستگاه های اطلاع رسانی، دستگاه های شنیداری، شماره گیرها یا ارتباطات، منابع تغذیه NAC

پنل کنترل اعلام حریق

پنل کنترل اعلام حریق "مغز" سیستم است. پیام ها را از دستگاه های آغازگر دریافت می کند که به عنوان ورودی نیز شناخته می شوند و عملکردهای زیر را انجام می دهد. با دریافت سیگنال‌ها از ورودی‌ها، کنترل پنل دستگاه‌های اطلاع رسانی را که به عنوان خروجی نیز شناخته می‌شوند، روشن می‌کند و هشدار می دهد که مشکلی رخ داده است. یک سیستم اعلام حریق با طراحی یا نصب ضعیف که تعمیر، تست و بازرسی معمولی را دریافت نمی کند، احتمالاً حتی زمانی که هیچ خطر واقعی وجود ندارد، خاموش می شود. هشدارهای نادرست مکرر باعث می شود که افراد کمتر آن ها را جدی بگیرند. هنگام شنیدن زنگ خطر آتش سوزی، بسیاری از مردم تصور می کنند که دلیلی برای نگرانی نیست مگر اینکه بوی دود یا شعله آتش را ببینند. برای به حداقل رساندن بروز هشدارهای کاذب، صنعت اعلام حریق برای طراحی، نصب، آزمایش، نگهداری و بازرسی مناسب سیستم فشار آورده است.

دتکتورهای دود

دتکتور دود وسیله ای است که وقتی دود را حس می کند، سیگنال هشدار را راه اندازی می کند.

دتکتورهای کانال

داکت دتکتورها دتکتورهای دود هستند که در کانال های تهویه مطبوع و گرمایش نصب می شوند. آن ها واحدهای هواساز را خاموش می کنند و از عبور دود از طریق کانال های هوا در سراسر ساختمان جلوگیری می­ کنند.

دتکتورهای حرارتی

دتکتورهای حرارتی دستگاه‌های تشخیص حریق مجهز به حسگرهایی هستند که به گرما پاسخ می‌دهند.

دتکتورهای پرتو

دتکتور پرتو یک پرتو نور را در سراسر ناحیه محافظت می کند. پرتو به سمت یک بازتابنده است که سیگنال نور را به واحد فرستنده یا گیرنده برمی گرداند. اگر دود از مسیر پرتو عبور کند، سیگنال نور را مختل می کند و نشان می دهد که آتش وجود دارد. دتکتور با تنظیم زنگ هشدار یا نشانگر دیگر به این تغییر پاسخ می دهد. دتکتور های پرتو به بهترین وجه در مناطق باز مانند انبارهای حمل و نقل، میدان های ورزشی و سالن های کنسرت استفاده می شوند، زیرا پوشش وسیع تری نسبت به سایر انواع هشدار دارند و می توانند به دقت دود و سایر انواع موانع را تشخیص دهند.

دتکتور های دود مکشی

دتکتور های دود مکشی یا نمونه برداری هوا از لوله هایی برای رساندن هوا یا دود به یک دتکتور مرکزی مجهز به حسگر استفاده می کند که می تواند تغییرات جزئی در ترکیب شیمیایی هوا را تشخیص دهد. این دتکتورها معمولاً بسیار حساس هستند و می توانند خطر آتش سوزی را در مراحل اولیه تشخیص دهند.

دستگاه های اطلاع رسانی

دستگاه های اطلاع رسانی یک اعلان دیداری یا شنیداری ارسال می‌کنند تا ساکنان ساختمان را برای تخلیه هشدار دهند. این دسته وسیع از دستگاه‌ها انواع مختلفی از سیستم‌های اعلان را در برمی‌گیرد. برخی از سیستم های هشدار ممکن است از ترکیبی از انواع اعلان استفاده کنند، در حالی که برخی دیگر فقط از یک نوع اعلان استفاده می کنند.

دستگاه های شنیداری

دستگاه های شنیداری شامل آژیر، زنگ، بلندگو و بوق است.

شماره گیرها یا ارتباطات

برخی از سیستم‌های اعلام حریق دارای شماره‌گیر داخلی یا خارجی هستند که برای تماس با مراکز نظارت یا ایستگاه‌های دریافت هشدار استفاده می‌شوند. ارتباط‌دهنده‌ها می‌توانند از سیگنال‌های رادیویی، خطوط تلفن یا اتصال به اینترنت برای حفظ تماس استفاده کنند. پنل ها ممکن است شماره گیر داخلی یا ارتباط دهنده داشته باشند.

منابع تغذیه NAC

سیستم‌های امروزی به دستگاه‌های اطلاع رسانی زیادی نیاز دارند که به منابع تغذیه اضافی معروف به منبع تغذیه مدار دستگاه اعلان یا منبع تغذیه NAC نیاز دارند.

انواع سیستم های اعلام حریق

سیستم های اعلام حریق را می توان به دو نوع طبقه بندی کرد:

• سیستم اعلام حریق دستی که هشدارها به صورت دستی داده می شود.
• سیستم اعلام حریق خودکار که به طور خودکار توسط آتش یا دود فعال می شود.

تفاوت بین آن ها در این است که یکی به نظارت انسان متکی است در حالی که دیگری نه. بهترین سیستم اعلام حریق با توجه به نیازهای شما تا حد زیادی به اندازه فضای شما، قابلیت های کابل کشی و نیازها یا صنعت منحصر به فرد شما بستگی دارد. بهترین نوع اعلام حریق برای یک ملک تجاری بسیار متفاوت از یک فروشگاه کوچک است. برای فضاهای بزرگتر، سیستمی مانند سیستم آدرس پذیر آنالوگ بهترین انتخاب است که دقیقاً محل آتش سوزی را نشان دهد تا از بالا و پایین ساختمانی وسیع برای خاموش کردن آن جستجو نکنید. با این حال، این ویژگی در یک بوتیک کوچک که در آن یک سیستم معمولی کاملاً مناسب است، مورد نیاز نیست.

آشنایی با انواع پنل های اعلام حریق

انواع مختلفی از پنل های اعلام حریق در بازار وجود دارد. قبل از خرید، مهم است که بدانید کدام نوع پنل جوابگوی نیازهای شما است. دو نوع اصلی سیستم های اعلام حریق وجود دارد:

• کانونشنال
• آدرس پذیر

سیستم‌های کانونشنال از یک یا چند مدار برای اتصال دستگاه‌ها مانند دتکتورها، شستی ها و آژیرها به یک صفحه کنترل مرکزی استفاده می‌کنند. هر مدار یک منطقه یا منطقه خاصی از ساختمان را پوشش می دهد و پنل فقط می تواند تشخیص دهد که کدام منطقه زنگ هشدار را فعال کرده است. سیستم های آدرس پذیر از یک حلقه یا شبکه برای اتصال دستگاه ها استفاده می کنند که هر یک دارای آدرس یا شناسه منحصر به فرد هستند. این پنل می تواند مکان و وضعیت دقیق هر دستگاه را مشخص کند و همچنین به صورت جداگانه یا گروهی با آن ها ارتباط برقرار کند. سیستم‌های آدرس‌پذیر نسبت به سیستم‌های کانونشنال انعطاف‌پذیرتر، دقیق‌تر و قابل اطمینان‌تر هستند، اما نصب و نگهداری آن‌ها گران‌تر و پیچیده‌تر است. برای بسیاری از مشاغل کوچک یا ساختمان های مسکونی، سیستم های اعلام حریق کانونشنال یک راه حل مقرون به صرفه را بدون به خطر انداختن قابلیت اطمینان ارائه می دهند. در صورت انتخاب هر کدام از سیستم های اعلام حریق آدرس‌پذیر یا کانونشنال ، تعمیر و نگهداری و آزمایش منظم برای اطمینان از کارآمد بودن سیستم اعلام حریق بسیار مهم است. با سنجیدن مزایا و معایب هر گزینه، می توان با اطمینان سیستم اعلام حریق را انتخاب کرد که به بهترین وجه نیازهای شما را برآورده کند و آرامش خاطر و ایمنی بیشتر را برای همه فراهم کند.

معرفی تجهیزات اعلام حریق

اجزای اصلی یک سیستم اعلام حریق معمولاً دتکتورهای دود (و سایر دتکتورها مانند دتکتورهای حرارت، گاز) و شستی ها هستند که به فردی که به طور فیزیکی آتش را تشخیص می‌دهد اجازه می دهد زنگ هشدار را به صدا درآورد. آلارم، فلاشر و تابلوی کنترل (کنترل مرکزی و تجهیزات نشانگر) که مغز سیستم است. تجهیزات اعلام حریق که ما امروزه استفاده می‌کنیم ممکن است شامل سنسورهای هوشمند، پنل‌های کنترل هوشمند و ادغام با سایر خدمات ساختمان باشد، اما ماهیت اصلی سیستم‌های اعلام حریق تغییر نکرده است بنابراین به ساکنان ساختمان‌ها هشدار اولیه و واضحی از آتش‌سوزی می‌دهد.

تفاوت سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر و متعارف

در ادامه به چند مورد از تفاوت های سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و متعارف اشاره شده است:

سیم کشی

تفاوت اصلی این دو سیستم در نحوه ارتباط دستگاه های میدانی با پنل اعلام حریق است. سیستم های کانونشنال اولین سیستم اعلام حریق بودند که به بازار آمدند. سیستم های آدرس پذیر جدیدتر و پیشرفته تر هستند. به عبارت دیگر، در سیستم های آدرس پذیر یک سیم وجود دارد که همه دستگاه ها را به کنترل پنل اعلام حریق متصل می کند در حالی که در سیستم های کانونشنال برای هر دستگاه سیم متفاوتی وجود دارد و هر سیم به کنترل پنل اعلام حریق متصل می شود. در نتیجه، سیستم های آدرس پذیر به کابل کشی کمتری نسبت به سیستم های کانونشنال نیاز دارند زیرا هر دتکتور آدرس منحصر به فرد خود را دارد.

تشخیص موقعیت مکانی

پنل کنترل اعلام حریق در یک سیستم آدرس پذیر اطلاعات و گزارش وضعیت را از هر دستگاه دریافت می کند و در صورت وجود دود یا آتش، مکان دقیق آن را نشان می دهد، در حالی که در سیستم کانونشنال اطلاعات دقیق از مکان حادثه در دست نیست.

هزینه

سیستم های اعلام حریق کانونشنال هزینه کمتری برای خرید دارند اما در واقع به دلیل سیم کشی گسترده، این سیستم ها هزینه نصب بیشتری دارند. نصب سیستم های کانونشنال به زمان بیشتر و سیم های بیشتری نیاز دارد. سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر از نقطه نظر عملکردی پیشرفته تر هستند اما هزینه نصب کمتری دارند. هنگامی که دقت این سیستم ها را در تشخیص آتش سوزی و در نتیجه جلوگیری از آسیب آتش سوزی در نظر بگیرید، سیستم های آدرس پذیر در دراز مدت مقرون به صرفه تر هستند. این سیستم‌ها همچنین احتمال کمتری دارد که هشدارهای کاذب را نشان دهند، که این یک اشتباه پرهزینه است.

عملکرد

با نگاهی به عملکرد خالص، پنل های اعلام حریق آدرس پذیر پیشرفته تر هستند، بنابراین امکان کنترل و انعطاف پذیری بیشتری را فراهم می کنند. این نوع سیستم ها حتی به عنوان سیستم های اعلام حریق "هوشمند" نیز شناخته می شوند. آن ها همچنین نسبت به پنل های اعلام حریق کانونشنال در مورد هشدارهای کاذب قابل اعتمادتر هستند.

آشنایی با استانداردهای سیستم اعلام حریق

ایمنی در برابر آتش یکی از مهمترین جنبه های مدیریت ساختمان و تاسیسات می باشد. استانداردهای اعلام حریق برای اطمینان از این ایمنی ایجاد شده است. این استانداردها شامل مجموعه ای از دستورالعمل ها و مقررات برای طراحی، نصب، بهره برداری و نگهداری سیستم های تشخیص و اعلام حریق در ساختمان ها می باشد.  در جدول زیر استانداردهای مرتبط با اعلام حریق معرفی شده است:

استاندارد	توضیح
NFPA	مخفف انجمن ملی حفاظت در برابر آتش آمریکا است، بیش از دو قرن پیش برای محافظت از جان و اموال و بهبود کیفیت زندگی ایجاد شد. با رعایت این استانداردها می توان آتش سوزی و خسارات ناشی از آن را کاهش و حتی از بین برد. استاندارد NFPA کلیه اصول و مقررات را پوشش می دهد و به عنوان مرجع استانداردهای مختلف سیستم اعلام و اطفاء حریق ملی شناخته می شود.
NFPA 72	توسط انجمن ملی حفاظت در برابر آتش (NFPA) در ایالات متحده تهیه شده است، یکی از مهم ترین استانداردهای جهانی برای سیستم های اعلام حریق است. این استاندارد شامل دستورالعمل ها و الزامات نصب، بهره برداری، آزمایش و نگهداری سیستم های اعلام حریق و سیستم های ارتباطی اضطراری در ساختمان ها و سایر سازه ها می باشد. NFPA 72 تضمین می کند که سیستم های اعلام حریق به گونه ای طراحی و نگهداری می شوند که بتوانند با اطمینان افراد را هنگام آتش سوزی یا سایر موارد اضطراری آگاه کنند.
BS 5839	یک استاندارد بریتانیایی است که توصیه هایی را برای طراحی، نصب، راه اندازی و نگهداری سیستم های اعلام حریق در ساختمان های مسکونی و غیرمسکونی ارائه می دهد. این استاندارد به سه دسته M (سیستم های دستی)، L (سیستم های خودکار برای حفاظت از جان) و P (سیستم های خودکار برای حفاظت از اموال) تقسیم می شود. BS 5839 به طور گسترده توسط متخصصان ایمنی آتش نشانی از جمله طراحان، مهندسان و پیمانکاران استفاده می شود تا اطمینان حاصل شود که سیستم های اعلام حریق به درستی نصب و نگهداری می شوند و ایمنی افراد را تضمین می کنند.
EN 54	شامل مجموعه ای از استانداردهای اروپایی است که مشخصات محصول و دستورالعمل های کاربردی را برای سیستم های تشخیص و اعلام حریق تعریف می کند. این استانداردها مشخصات محصول، روش‌های آزمایش و معیارهای عملکرد را مشخص می‌کنند که با آن می‌توان اثربخشی و قابلیت اطمینان هر یک از اجزای سیستم‌های اعلام حریق را ارزیابی کرد.
ISO 7240	مجموعه ای از استانداردهای بین المللی است که توسط سازمان بین المللی استاندارد (ISO) با تمرکز بر سیستم های تشخیص و اعلام حریق توسعه یافته است. این استانداردها ویژگی های فنی و عملکردی سیستم های اعلام حریق را تعریف می کنند و برای طراحی، نصب و نگهداری این سیستم ها در سراسر جهان شناخته می شوند.
UL 864	یک استاندارد آمریکایی مربوط به واحدهای کنترل اعلام حریق و لوازم جانبی آن است.  این استاندارد تضمین می کند که این قطعات معیارهای ایمنی و عملکرد لازم را دارند.
LPCB	(هیئت صدور گواهینامه پیشگیری از خسارت) استانداردهایی مانند LPS 1014 و LPS 1204 را برای طراحی، نصب و نگهداری سیستم های اعلام حریق و تجهیزات مرتبط تعریف می کند.
VdS 2095	توسط انجمن بیمه آلمان (VdS) تدوین شده است شامل مقرراتی برای طراحی، نصب و نگهداری سیستم های اعلام حریق می باشد.
DIN 14675	این استاندارد در آلمان اعمال می شود، به طراحی، نصب، بهره برداری و نگهداری سیستم های اعلام حریق اختصاص دارد و از عملکرد صحیح این سیستم ها اطمینان می دهد.

 

چگونه بهترین سیستم اعلام حریق را بخریم؟

نصب اعلام حریق برای ایمنی و امنیت هر ساختمان ضروری است، اما چگونه بهترین سیستم را برای طراحی خود انتخاب کنیم؟   فاکتورهای زیادی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود، مانند نوع، اندازه، چیدمان، فضا و عملکرد ساختمان و همچنین کدها و استانداردهایی که برای مکان مورد نظر ما اعمال می شود. اولین مورد، انتخاب پنل اعلام حریق از دو نوع اصلی کانونشنال و آدرس پذیر است که با توجه به کارایی و فضای تحت پوشش، سیستم مناسب انتخاب می شود. سیستم های اعلام حریق نیز بسته به هدف و عملکردشان به دسته های مختلفی طبقه بندی می شوند. دسته بندی ها از M (دستی) تا L (حفاظت از زندگی) و P (محافظت از اموال) هستند و هر دسته دارای زیرمجموعه هایی است که سطح پوشش و تشخیص مورد نیاز را مشخص می کند. هنگامی که در مورد نوع و دسته سیستم اعلام حریق خود تصمیم گرفتیم، باید آن را با توجه به مشخصات و الزامات ساختمان خود طراحی کنیم بنابراین به نقشه سیستم اعلام حریق نیاز داریم که شامل انتخاب وسایل مناسب مانند دتکتورهای دود، دتکتورهای حرارت، دتکتورهای مونوکسیدکربن، دتکتورهای چند سنسوری، شستی ها، آژیرها، چراغ‌ها و رابط‌ها و قرار دادن آن ها در مکان‌ها و موقعیت‌های بهینه است. همچنین باید سیم کشی و کابل کشی، منبع تغذیه و پشتیبان گیری، کنترل پنل و شبکه، منطقه بندی و آدرس دهی، تست و راه اندازی و نگهداری و سرویس سیستم خود را در نظر بگیریم. یکی دیگر از جنبه های مهم انتخاب بهترین سیستم اعلام حریق برای طراحی ساختمان این است که چگونه با سایر سیستم ها و اجزای ساختمان ادغام می شود، مانند اطفاء حریق، تهویه، روشنایی، امنیت، کنترل دسترسی، ارتباطات اضطراری و مدیریت ساختمان. یک سیستم اعلام حریق یکپارچه می تواند، عملکرد و کارایی ساختمان و همچنین ایمنی و راحتی ساکنین را افزایش دهد. در نهایت، باید سیستم اعلام حریق خود را ارزیابی کنیم تا مطمئن شویم که اهداف و انتظارات طراحی و همچنین کدها و استانداردهایی که در ساختمان اعمال می شود را برآورده می کند. باید قبل از عملیاتی شدن سیستم خود یک بازرسی و آزمایش کامل انجام دهیم و همچنین تعمیر و نگهداری و سرویس را به طور منظم انجام دهیم تا آن را در شرایط خوب نگه داریم. همچنین باید ارزیابی خطر آتش سوزی، طرح ایمنی آتش سوزی و اسناد اعلام حریق خود را بررسی و به روز کنیم تا هرگونه تغییر یا اصلاح در ساختمان یا سیستم را منعکس کند.